Vincente Minnelli

W sekwencji otwierającej widzimy napisy początkowe, a za nimi nasz protagonista śpi w autobusie jadącym przed siebie, między miastami. W kadrze jest wnętrze busa, muzyka, za oknem pojazdu plenery. A ja nie mogę oderwać oczu i wtedy już wiem, że to będzie dobry film.

Dave Hirsh po latach i dosyć przypadkowo trafia do swojego rodzinnego domu, po doświadczeniach wojennych i napisaniu dwóch powieści. Razem z nim przybywa tam kobieta imieniem Ginnie, którą spotkał dzień wcześniej i razem wsiedli do busa, a na miejscu Dave spotyka swojego brata – tego, któremu się udało, i u boku którego nie ma miejsca dla Dave’a ze względu na ich przeszłość. Będzie też pewna kobieta zainteresowana naszym bohaterem, ale nie tak, jakby on tego sobie życzył. Są też inne problemy – na ten przykład, jak żyć?  To klasyczna opowieść o pokonywaniu własnych słabości.

Takie kino uwielbiam. To klasyczne Hollywood, z mocnymi dialogami, pięknym tytułem i opowieścią o silnej strukturze, w której centrum są ludzie i ich rozwój. Tutaj jednak oglądamy coś więcej: klasyczne Hollywood, które dojrzało. Podejmuje trudne tematy, jeden za drugim, robiąc to z taką delikatnością i subtelnością, że dopiero po seansie i własnych przemyśleniach możemy powiedzieć, że faktycznie ten film obejrzeliśmy. O ile książka skupia się na doświadczeniach wyniesionych z wojska oraz powrocie do cywilnego życia, tak film na jej podstawie raczej to pomija, zamiast tego skupiając się na teraźniejszości, małych krokach zwykłych ludzi starających się żyć samemu ze sobą w spokoju. Nawet jeśli inni widzą w tym coś złego, albo nie dostrzegają całości i z tego powodu będą gotowi osądzać negatywnie czyjeś działania. To film o alkoholizmie, prawdopodobnie też o cięższych narkotykach, nieszczęśliwej miłości i nieoczekiwanych kolejach losu, dzięki którym nasze czyny wracają do nas w zaskakujący sposób. O mężczyznach uznających kobiety za swoją własność i kobietach, które nie wiedzą, czy z tym walczyć. To historia, dzięki której z każdego bohatera wyjdzie jego negatywna strona. W tym wszystkim największe wrażenie robi wątek relacji między Davem i jego nauczycielką – on kocha, ona mówi „nie”, a on… nie ustępuje. Rozwój sceny w żadnym momencie nie ogranicza się do pouczenia nas, że to jest niewłaściwe zachowanie, wręcz przeciwnie! Ona wydaje się wahać, opierać, mieć wątpliwości i zaczynamy w końcu podejrzewać, że taka nachalność może przynieść pozytywne skutki. I to jest nasz protagonista, bohater, grany przez Franka Sinatrę! Trudno powiedzieć, kiedy te sceny robiły większe wrażenie – dziś czy w dniu premiery?

I jeszcze kilka słów o realizacji. Minnelli był znany ze swojego uczucia do kolorystyki i cinemascope’u (oraz dużych lamp stolikowych, sporo ich w tym filmie), ale tutaj moją uwagę przyciągnęła realizacja wielu scen, które mogę nazwać… „nowoczesną”. Chodzi mi o takie momenty, jak ludzie wchodzący do restauracji, mijający stolik Dave’a, który ich widzi i po chwili do nich podchodzi, gdy ci już siedzą przy stoliku. To zazwyczaj byłoby wykonane na bliskie ujęcia i kilka cięć, ale w tym filmie jest jedno ujęcie towarzyszące wspomnianym ludziom, a Dave jest z boku i w tle kadru, cały czas go widzimy i jesteśmy świadomi, co się zaraz stanie, domyślamy się tego, ale na pierwszym planie jest ktoś inny, to ich dialogów słuchamy. Małe momenty, ale wprowadzają naturalność i realizm, rozbudowują całość, uwiarygadniają ją. I pozwalają odbiorcy na krążenie po ekranie, zamiast kierowania naszą uwagą. Chciałbym to widzieć w innych filmach.

I jeszcze to lustro. Czemu do tej sceny wsadził lustro?

Pod koniec tej opowieści jest sekwencja, po której widać, że była absolutnym celem reżysera, że wziął się za stworzenie całości tylko po to, by móc doprowadzić do tej jednej sceny. Jest ona kulminacją wszystkiego, nagle kamera zaczyna szaleć, barwy są niewiarygodne, a bohaterowie nic nie muszą już mówić. Nie ma słów, my rozumiemy ich bez nich. Wszystko nagle przyspiesza, jak strzelanie z palców, jedno za drugim. Każda postać podejmuje nagłe działanie i film się kończy, a my wiemy, że obejrzeliśmy jeden z najlepszych rzeczy, jakie kino ma do zaoferowania. Ideał, niepodważalny i niepodrabialny. Tym większe moje uznanie, że reżyser i scenarzysta wykazali się taką dojrzałością artystyczną, tworząc całą resztę filmu w równie istotny sposób. Ani razu przez całą tą opowieść nie czułem, że muszę na coś czekać, że to tylko budowanie do czegoś, co nastąpi później, że autorzy kręcili coś i stwierdzili: „nie wyszło to najlepiej i widzowie będą się nudzić, ale jak zobaczą sekwencję na końcu, to zapomną o tym, więc możemy iść na łatwiznę”. Nie, przez cały film jesteśmy w momencie, który ten aktualnie opowiada. Jesteśmy zaangażowani, ale mamy przeczucie, że coś istotnego rośnie na naszych oczach.

Plus moje osobiste nominowanie do wyróżnienia dla Shirley MacLaine i Minnelliego. Scenariuszowe też, dla Johna Patricka & Arthura Sheekmana. I koniecznie muszę poznać twórczość Jamesa Jonesa, w tym Stąd do wieczności i Cienką czerwoną linię.

PS. Po seansie przeczytajcie w ciekawostkach, jak Sinatra zmienił zakończenie.