Alain Resnais

Kino użyte do wykładania psychologii. Średni wykład, średni film.

Termin tytułowy odnosi się do hasła, które powtarzano jednemu z bohaterów – jako przypowieść o kimś, kto miał ambicje, ale przegrał, więc lekcja z tego jest następująca: nie próbuj. Bohater usłyszał to w dzieciństwie, a potem ciągnęło się to za nim w dorosłe życie. Film „Wujaszek z Ameryki” opowiada o takich sygnałach oraz bodżcach, które nas kształtują i tworzą, ale nie zdajemy sobie z tego sprawy. Alain Resnais miał zamiar spopularyzować odkrycia psychologii.

Jeden z tych tytułów, które są ambitne w swoich założeniach czy ambicjach: troje bohaterów uosabiających konkretne zachowania i postawy psychologiczne współczesnego świata, których losy się przeplatają. Wychodzi z tego fajny wpis na Wikipedię, ale jako film? Oto dostajemy opening „Suicide Squad”, czyli czytanie karty postaci bez grama inwencji – tylko jeszcze szybszy, bardziej chaotyczny, męczący, obojętny… I jeszcze mniej kreatywny. Narrator gada jak najszybciej tylko może, gdy na ekranie lecą still-shoty. Gorzej być nie może. Wyraźnie celem było najpierw zrobić wykład, a dopiero potem opowiedzieć film. Ten zresztą – jak zakładam – był w jakimś stopniu improwizowany, bo trudno mówić o fabule jakoś podporządkowanej przekazowi, więc i to wychodzi w sposób naciągany. Pod koniec wychodzenie ludzi do pracy porównane jest do szczurów uczestniczących w eksperymencie, w którym muszą opuścić klatkę gdy usłyszą sygnał, inaczej zaznają bólu. Aspekty psychologiczne też nie są zbyt ambitne – to jakiejś mgliste pomysły, które zostały wykorzystane do filmu, bo akurat pokrywają się z przekonaniami twórcy. Cały film w końcu zaczyna się od usilnego przekonania widza, że człowiek jest zwierzęciem.

Film sam w sobie ma momenty – gdy narracja jest zrozumiała, to dobrze się śledzi losy tych ludzi: gdy muszą wybierać, co się liczy w ich życiu, a reżyser nie zmusza nas do interpretowania tego w jeden, właściwy sposób. Intrygujący jest też pomysł z połączeniem każdej postaci z jakimś aktorem z przeszłości, chociaż cel tego nie jest jasny. Domyślam się, że po prostu bohaterowie zobaczyli kiedyś takie reakcje na ekranie i teraz w ten sposób reagują w prawdziwym życiu, albo też widzą samych siebie w taki sposób w krytycznych sytuacjach… Ale te momenty są też w zwykłych scenach. Możliwe też, że to my jesteśmy wtedy uczestnikami eksperymentu i mamy reagować poprzez skojarzenia z tamtymi aktorami. Pomysł więc fajny, tylko wykonanie pozbawione konsekwencji czy precyzji.