Jean-Pierre Melville

W języku angielskim istnieje słowo „cool”, który można tłumaczyć jako „fajny”, ale oznacza on też „zachować spokój”, „nie dać się wyprowadzić z równowagi” czy „nie stracić głowy”. I W kręgu zła jest definicją kina, które jest „cool” – dosłownie każdy wygląda „cool”, zachowuje się „cool”, ma idealne wyczucie czasu (wchodzi do pomieszczenia na spotkanie z kimś i pojawia się akurat wtedy, gdy ta osoba chce zapalić papierosa, więc to ona odpala zapalniczkę), ale też właśnie jest ostrożny, metodyczny, cierpliwy – zarówno policja jak i przestępcy. To seans, po którym nikt nie chce być bardziej jednym lub drugim – obie strony są ukazane w podobny sposób, koniecznie posiadające podobne cechy, siłę psychiczną i fizyczną. Całość w ogóle zaczyna się od cytatu fikcyjnie przypisywanego Ghandiemu, z którego miałby wynikać tytuł filmu: w skrócie chodzi o przeznaczenie. W tytułowym kręgu zła jeśli ma dojść do spotkania, to do niego dojdzie – nie ważne, co się wydarzyło wcześniej. To zdecydowanie najgłupsza część filmu. I najbardziej dziwna. W sensie: po co wymyślać wypowiedź i przypisywać ją komuś jako cytat, gdy sama treść nie ma sensu i jest patetyczna oraz pretensjonalna?

Konstrukcja filmu jest prosta: jeden człowiek ucieka policji, drugi wychodzi legalnie na wolność. I spotykają się razem, by zrealizować skok na sklep jubilerski. Historia jak historia, prawdziwa opowieść – oraz jej wartość toczy się w realizacji. W kręgu zła trwa dwie i pół godziny, śledząc każdy krok bohaterów i oddając realizm ich doświadczeń. Gdy trzeba się wyrwać z kajdanek, to widzimy każdy ruch potrzebny do tego. Gdy trzeba się włamać do budynku, to widzimy krok po kroku, ile rzeczy może pójść nie tak. Gdy trzeba pokonać blokadę policyjną, to widzimy, ile do tego potrzeba było opanowania – oraz szczęścia. To zaskakujące, że szczęście i przypadek w tej opowieści jest tak istotny. Nie jest najważniejszy, zimna krew i improwizacja zawsze są tu na pierwszym miejscu, ale twórcy cały czas pokazują, że to nie wystarczy. Zawsze coś mogło pójść źle dla każdej ze stron, zawsze była potrzeba odrobiny szaleństwa… Dlatego ta gra była tak wyrównana.

W tej ciszy i opanowaniu rodzi się masa napięcia, które jest uwalniane w jednym, gwałtownym ruchu. Czuć, że wszystko tu jest prawdziwe: przede wszystkim życie bohaterów, ale też lokacje, w których się znajdują, budynki i lasy. To nie jest realistyczny film, ale robi wrażenie takiego – nie ma tu oszukanych przejść do kolejnej części historii, gdy pozostaje niewyjaśnione, jak coś się zakończyło. Reżyser pokazuje wszystko w pełni, do końca – i umie to zrobić w zajmujący sposób. Nawet jeśli to długo trwa, to wynagradza wszystko widzowi. Do legendy przeszła finałowa sekwencja napadu trwająca prawie pół godziny, poprowadzona bez słowa dialogu – tylko czysta akcja.

Obraz z innej epoki kina. Obraz elegancki, męski, stylowy, zimny, szorstki i piękny w tym wszystkim. Z jednej strony prosty kryminał, z drugiej pełny, romantyczny i ludzki obraz bohaterów, którzy są do siebie zbyt podobni, niż chcieliby do tego przyznać.