Lars von Trier

Seligman pod wieczór znajduje na ulicy pewną kobietę. Wygląda na ciężko pobitą, być może zgwałconą – albo uległa wypadkowi. Jest nieprzytomna i nie daje znaków życia, ale gdy Seligman do niej podchodzi i sprawdza, czy może jej pomóc, ona odmawia. Budzi się nienaturalnie szybko i głosem absolutnie niepasującym do całej sytuacji – czystym, spokojnym, bez żadnych technicznych błędów, jakby nagrywał go David Gilmour – oświadcza, że jeśli starszy mężczyzna zadzwoni po karetkę, jej tu już nie będzie do tego czasu. Ale zgadza się pójść z nim na filiżankę herbaty. Jak widać, jasne jest, że to wszystko to pułapka założona na naszego bohatera, mająca na celu niewyobrażalnie tajemnicze rzeczy, a pobita kobieta to agentka terrorystów, albo antyterrorystów.

Albo to był po prostu źle wyreżyserowany, źle napisy i źle odegrany wstęp. Muzykę na pewno źle dobrano. Myślałem, że zostawiłem Spotify włączone w tle na przypadkowej radiostacji. Ogólnie to ta druga opcja wydaje się bardziej prawdopodobna, bo potem Joe (tak się ona nazywa, spoiler) idzie do łóżka (by spać), a po przebudzeniu opowiada na prośbę Seligmana swoją historię. Będzie ona długa, i musi wysłuchać jej do końca. Więc starszy siada sobie na krzesełku i słucha, cały czas jej przerywając, gdy ona opowiada o tym, z kim i jak i dlaczego uprawiała seks.

Przez pierwsze kilka rozdziałów chciałem napisać, że Nimfomanka tym się różni od pornosów, że te drugie mają lepsze dialogi, scenariusz i są lepiej wyreżyserowane. Ostatnie pół godziny zrobiło na mnie większe wrażenie, jednak to wciąż był bardzo nużący seans. Opening już skomentowałem, ale sama konstrukcja opowieści zasługuje na własną naganę – „Nimfomanka” to w założeniu ciężki dramat psychologiczny o wyniszczającym od środka uzależnieniu, który wypełnia duszę pustką. I zaczyna się on od zagrywki z bajki dla dzieci: „Opowiem ci długą historię, musisz wysłuchać jej do końca, bo tam usłyszysz morał”. I Joe opowiada od początku, od dzieciństwa, jak szorowała kroczem po mokrych kafelkach w łazience. Jak wsiadała do pociągu i zakładała się z koleżanką, kto więcej zgwałci, o woreczek cukierków. Epizody te trwają zazwyczaj dosyć krótko, jakieś 10 minut, i są przerywane cały czas przez Seligmana. Twórcy chcieli bardzo szybko pokazać, że to inteligentny człowiek, posiadający sporą wiedzę na znamienitą ilość tematów, ale przez większość czasu główny duet gada jakby o dwóch różnych rzeczach. Joe opowiada o gwałceniu w pociągu, a Seligman: „To mi przypomina, jak byłem na rybach z ojcem w 1532…”. Joe opowiada o pierwszym stosunku, że facet pchnął ją 3 razy w pierwszą dziurkę, a potem 5 razy w drugą, a Seligman na to: „3 i 5? To liczby z ciągu Fibonacciego”. A ja: „What? Pumpkin? What?!„. Jedyny większy wpływ, jaki mają te wkręty to zakłócanie tempa opowieści. Seans jest strasznie rwany, do tego nie pomaga fakt, że nawet Joe nie wydaje się zainteresowana tym, o czym mówi jej towarzysz.

Który zresztą pełni chyba też rolę jakiegoś adwokata widza z reżyserem, jakby któryś z twórców przewidywał na ślepo, jak widz zareaguje na opowieść Joe, i w kilku miejscach z tą reakcją dyskutowali. A co, gdy moja reakcja była zupełnie inna? I tak musiałem to oglądać.

Nie podoba mi się, że cały sens oglądania to przedstawić bohaterkę poprzez zaprzeczenie. Wiadomo, jaka nie jest, ale jaka jest? Trudno to wyrazić. Większość scen pokazano mi tylko po to, by pokazać, że nie wywarły one na bohaterce żadnego wpływu (np. rozbiła czyjeś małżeństwo). Super. I tak jest właściwie z większością scen, a to prowadzi do kolejnego minusu: powtórzeń. Cała pierwsza część to praktycznie kilka haseł powtarzanych w kółko: Seligman jest inteligentny. Joe nie interesuje to, co on mówi. Joe nie lubi siebie i czuje pogardę. Joe jest pusta w środku. Joe uprawiała wiele seksu. Reżyser nie chce, by widz czuł się komfortowo i cały czas zakłóca rytm oglądania.

Ostatnie pół godziny jest jednak lepsze. Nie ma tu przerywań, Steligman się zamyka, reżyser się zamyka i pozwala widzowi po prostu obejrzeć film. Nie ma tu gadania z offu, tylko pokazują widzowi kolejne sceny, by sam sobie z nimi radził. I najważniejsze: ich temat jest jakimś pokłosiem wcześniejszych wydarzeń, ma jakieś znaczenie. Jest sensownie napisany i przemyślany dramaturgicznie. Wywiera w końcu jakiś impakt.

Starałem się traktować to poważniej, analizować co twórca chciał pod tym wszystkim przekazać, jednak zamiast tego zapytałem się: czemu chcę to zrobić? Nie przez sam film. Są takie tytuły, które zachęcają, by rozmyślać nad zachowaniem bohaterów i Nimfomanka do nich nie należy. Taki impuls pojawił się, bo to von Trier, bo wśród znajomych są wysokie oceny, bo generalnie jest to wysoko oceniany tytuł. Mam jednak obawę, że twórcy tej produkcji za bardzo polegali na swoim nazwisku i statusie, jaki mają wśród kinomanów. I gdyby to był początkowy twórca, który zrobiłby ten film identycznie, to nie zrobiłby takiej kariery. Może wychodzę teraz na dupka, ale z drugiej strony: nie ma tu jednej sceny zachęcającej do oglądania drugiej części, co przy produkcji trwającej cztery godziny byłoby jakąś podstawą. Cholera, czy nawet z tego filmu wynika, że będzie jakaś druga część? Bo w zasadzie wszystko, czego mogłoby brakować to jakieś 5 minut epilogu, a nie kolejnych 2 godzin.

Ps. Odpowiadając na pytanie z filmu: „Skoro ma się skrzydła to, czemu nie latać”. Odpowiedź nie istnieje, bo alegoria jest błędna – kwestia latania to decyzja indywidualna, nie wymaga do tego nikogo innego, a do seksu trzeba drugiej osoby i jej zgody. Porównanie miałoby sens, gdyby Joe miała zamiar zaruchać się na śmierć z drążkiem zmiany biegów, jak jedna ze statystek w powieśći Palahniuka.